ህቦብላ ዳኒኤል
ህቦብላ ዳኒኤል፡ ብሳይክሎን ዳኒኤል ዝፍለጥ፡ ክሳብ ሕጂ ዝተመዝገበ ዝቐተለን ዝኸበረን ትሮፒካዊ ዝመስል ህቦብላ ማእከላይ ባሕሪ ከምኡ'ውን ድሕሪ ህቦብላ ናርጊስ ኣብ 2008 ኣብ መላእ ዓለም ዝቐተለ ህቦብላ እዩ።ብተወሳኺ ኣብ 2023 ክሳብ ሕጂ ዝቐተለ ፍጻመ ኩነታት ኣየር እዩ።[4] ኣብ ከባቢ 4 መስከረም 2023 ከም ትሑት ጸቕጢ ዘለዎ ስርዓት ዝቖመ እዚ ህቦብላ፡ ንግሪኽ፡ ቡልጋርያን ቱርኪን ብሰፊሕ ውሕጅ ጸልይወን። ብድሕሪኡ እቲ ህቦብላ ከም ትሑት ማእከላይ ባሕሪ ተወዲቡ ህቦብላ ዳኒኤል ተባሂሉ ተሰይሙ። ነዊሕ ከይጸንሐት ንእሽቶ ትሮፒካዊ ባህርያት ኣጥርያ ናብ ገማግም ባሕሪ ሊብያ ገጻ ብምኻድ፡ ቅድሚ ናብ ተረፍ ትሑት ደረጃ ምብስባሳ ኣዕናዊ ውሕጅ ኣስዒባ። እቲ ህቦብላ ውጽኢት ናይ ኦሜጋ ብሎክ እዩ ነይሩ፣ ምኽንያቱ ልዑል ጸቕጢ ዘለዎ ዞባ ኣብ መንጎ ክልተ ትሑት ጸቕጢ ዘለዎም ዞባታት ተሰቒሉ፣ እቶም ኣይሶባር ድማ ከም ናይ ግሪኽ ፊደል Ω ቅርጺ ዝነበሮም።[5][6]
 |
This page has been nominated for speedy deletion. The reason given is "machine translation?". If you disagree with its speedy deletion, please explain why on its talk page. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from a page that you have created yourself. Administrators, remember to check if anything links here and the page history (last edit) before deletion. |
ኣብ ግሪኽ፡ እቲ ህቦብላ ኣብ ዝተመዝገበ ታሪኽ እቲ ዝኸፍአ ተባሂሉ ዝግለጽ ኮይኑ፡ ብርቱዕ ዝናብ ብምዝናቡ፡ ልዕሊ 2 ቢልዮን ዩሮ ዝግመት ዕንወት ዘስዓበ ዕልቕልቕ ኣስዒቡ። ሊብያ ኣዝዩ ዝተሃስየት ኮይና፡ ብርቱዕ ዝናብ ብምኽንያት ኣብ ጥቓ ከተማ ደርና ዝርከቡ ክልተ ዲጋታት ክፈሽሉ ምኽንያት ኮይኑ። እዚ ድማ ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ሞት ኣስዒቡ፡ ዋላ እኳ ልክዕ ኣሃዛት ከከም ምንጩ ዝተፈላለየ እንተኾነ፡ ካብ 10 ክሳብ 100 ሽሕ ሰባት ደሃዮም ጠፊኡ። ሊብያ ንኸምዚ ዝኣመሰለ ሓደጋታት ተቓላዕቲ ምዃና፡ ኣብ ቅድሚ ዳንኤል ኣገደስቲ ትሕተ-ቅርጺ ዝሃሰየትን ኣብ ሕማቕ ኩነታት ዝገደፋን ኲናት ሓድሕድ እዩ ተሓሲቡ። ብድሕሪ'ዚ፡ ሓያሎ ኣብ ወሰን ባሕሪ ማእከላይ ባሕሪ ዝርከባ ሃገራት፡ ነተን ዝተጎድኣ ሃገራት ሓገዝ ክገብራ ቃል ኣትየን እየን።
ታሪኽ ሜትሮሎጂ
ኣብ ልዕሊ ባሕሪ ኣዮንያ ትሑት ጸቕጢ ዘለዎ ከባቢ ዝማዕበለ ኮይኑ ናይ ገጽ ሙቐት ኣብ ውሽጢ ደረጃ ትሮፒካዊ ምስግጋር እዩ።[7] ብ4 መስከረም ኣብ ልዕሊ ሓውሲ ደሴት ባልካን ንደቡብ ገጹ ብምኻድ ብፍላይ ኣብ ልዕሊ ዞባ ተሰላፊ ብርቱዕ ዝናብ ኣስዒቡ።[7] እቲ ስርዓት ንጽባሒቱ ኣብ ልዕሊ ባሕሪ ኣዮንያዊ ህቦብላ ማእከላይ ባሕሪ ኮይኑ፡ ብሃገራዊ ኣገልግሎት ሜትሮሎጂ ሄለኒክ ድማ ህቦብላ ዳንኤል ተባሂሉ ተሰምየ።[8] ኣብ ዝቐጸሉ መዓልታት እቲ ስርዓት ናብ ደቡባዊ ምብራቕ ገጹ ብምኻድ፡ ከም ትሕተ-ትሮፒካዊ ህቦብላ ኮይኑ ኣብ ዝለዓለ ጥርዙ በጺሑ፡ ንፋስ ድማ ብመሳርሒታት ሜቶፕ ብ45 ዕንደራ (83 ኪ.ሜ/ሰዓት፤ 52 ማይልስ ኣብ ሰዓት) ተመዝጊቡ።[9]
ብድሕሪኡ እቲ ህቦብላ ኣብ ጥቓ ከተማ ቤንጋዚ ኣብ ሊብያ ናብ መሬት በጺሑ። ብ10 መስከረም ዳንኤል ናብ ምብራቕ ብምኻድ ንውሽጢ ሃገር ቀጸለ ቅድሚ ድሒሩ ብሰንኪ ደረቕ ኣየርን መሬትን ምትእስሳር ናብ ተረፍ ትሑት ደረጃ ምብስባሱ፡ እቲ ህቦብላ ክሳብ 12 መስከረም ምሉእ ብምሉእ ተበታቲኑ።[citation needed]
ፅልዋ
ብዕለት 5 መስከረም ኣብ ግሪኽ ከተማ ተሳሊያ ዘጋጠመ ዕልቕልቕ ብውሑዱ ሓደ ሰብ ሞይቱ።[10] ኣብ ተመሳሳሊ መዓልቲ፡ ቁሸት ዛጎራ 1,092 ሚሊሜተር (43.0 ኢንች) ዝናብ ዝዘነበ ኮይኑ፡ ካብቲ ኣብታ ሃገር ኣብ ተመሳሳሊ ወርሒ ዝዘነበ ማእከላይ ዝናብ ብ55 ዕጽፊ ዝዛይድ እዩ።[11] ፖርታርያ እውን ሓድሽ ክብረወሰን ዝናብ 884 ሚ.ሜ (34.8 ኢንች) ኣመዝጊባ። ድሕሪኡ እቲ መደበር ኩነታት ኣየር ስለዝፈሸለ ተወሳኺ ዝናብ ክዕቀን ኣይከኣለን።[12] ብ6 መስከረም ኣብ ፔልዮን ዝዓርግ ሩባ ክራፍሲዶናስ ኣብ ቮሎስ ንገማቱ ኣዕለቕሊቑ ንሓደ ድልድል[13]ን መዕበዪ ኣረጋውያንን[14] ኣዕንዩ፣[14] ኣብ መንገዱ መካይን፣ ኣውቶቡሳት፣[15] ኣግራብን ካልእ ፍርስራስን እናጎተተ .[16] ።
ብ7 መስከረም ኣብ መንጎ ኣቴንስን ተሰሎንቄን ዝነበረ ቀንዲ ሞተር መንገዲ ተዓጽዩ ኣብ መንጎ ክልቲአን ከተማታት ዝነበረ ኣገልግሎት ባቡር ደው ኢሉ።[17] ኣብ ቴሳሊ፡ ኣብ ማእከል ዝፈረሱ ህንጻታትን ድልድላትን ኣብ ትሕቲ ማይ ዝጠሓለ ዓድታትን ልዕሊ 800 ሰባት ክድሕኑ ተገዲዶም።[18] ኣብ ላሪሳ፡ ዝናብ ብ8 መስከረም ምስ ተዛዘመ፡ ሩባ ፒነዮስ ኣብ ገምገምታቱ ብምውሓዙ፡ ምስቲ ንቡር ደረጃ 4 ሜትሮ (13 ጫማ) ክነጻጸር እንከሎ፡ 9.5 ሜትሮ (31 ጫማ) ደረጃ ክበጽሕ ከሎ፡ ማይ ምውሳኹ ቀጸለ።[19] ኣብ ጎልጎል ቴምፐ፡ ደረጃ ማይ ናብ ኣስታት 18 ሜትሮ (59 ጫማ) ብምድያብ፡ ደረጃ ተንጠልጣሊ ድልድል በጺሑ።[20]
ዝናብ ካብ ዝጅምር ጀሚሩ፡ ኣገልግሎት ቅልጡፍ ካርታ ምውጻእ ፕሮግራም ኮፐርኒከስ ንዞባ ውሕጅ ግሪኽ ተነቒሉ፡ ኣብዚ ትንተና ዳታ ሴንቲነል-1 ካብ 7 መስከረም ጀሚሩ፡ ኣስታት 73,000 ሄክታር (180,000 ኤከር) ዝግመት ስፍሓት ውሕጅ ከምዘለዎ ኣረጋጊጹ።[21 ] . ተመራመርቲ ሜትሮሎጂ ነቲ ህቦብላ ኣብ 1930 መዛግብቲ ካብ ዝጅምር ንደሓር ኣብ ግሪኽ ዝኸፍአ ህቦብላ ምዃኑ ይምድብዎ።[22] ኣብታ ኣስታት 15% ካብ ሕርሻዊ ምህርቲ ግሪኽ እተቕርብ ቴሳሊያ ዘጋጠመ ውሕጅ፡ እቲ ረጒድ ንጣብ ጭቃ ነቲ ሓመድ መኻን ስለ ዝገብሮ፡ ንኽኸውን ክሳብ ሓሙሽተ ዓመት ዝወስድ ብምዃኑ፡ ንዝተረፈ ዓመት ነቲ ዝራእቲ ኣዕንዩን ከቢድ ናይ ነዊሕ ግዜ ጉድኣት ኣስዒቡን። ምሉእ ብምሉእ ዳግማይ ስራሕ።[22] ኣመሓዳሪ ከተማ ቴሳሊየ ኮስታስ ኣጎራስቶስ ንሄለኒክ ብሮድካስቲንግ ኮርፖሬሽን (ERT) ኣብ ዝሃቦ ሓበሬታ፡ ኣብቲ ዞባ ዘጋጠመ ዕንወት ህቦብላ ልዕሊ 2 ቢልዮን ዩሮ ክኸውን ከምዝተቖጽረ ገሊጹ።[23]
ብ10 መስከረም ኣብ ግሪኽ ተወሳኺ ኣርባዕተ ሬሳታት ተረኺቡ፡ ቁጽሪ ሞት ኣብታ ሃገር ናብ ዓሰርተ ሓሙሽተ ክብ ኣቢልዎ፡ ክሳብ 11 መስከረም ክልተ ሰባት ገና ደሃዮም ጠፊኡ።[24] ቱርኪ ኣብተን ናይ መጀመርታ መዓልታት ናይቲ ህቦብላ፡ ኣብ ቱርኪ ኣብ ግዝኣት ኪርክላረሊ ኣብ ዝርከብ ኢግነዳ ብዝተፈጥረ ዕልቕልቕ ሓሙሽተ ሰባት ሞይቶም። እቶም ሞት ኣብ ከባቢ ሃገራዊ ፓርክ ውሕጅ ጫካታት ኢግንያዳ ኣብ ፍቓድ ዘይብሉ ትካል ባንጋሎ እዩ ኣጋጢሙ። እናዓበየ ዝኸይድ ዝነበረ ማያት ካብቲ ኣብ ጥቓኡ ዝነበረ ናይ ኣግራብ ንግዲ ዕንጨይቲ ሒዙ ይኸይድ ነበረ እሞ እቲ ዕንጨይቲ ድማ ነቶም ገዛውቲ ጎቲቶም ይጎትትዎም ነበሩ፣ ኣብ መስርሕ ድማ ነቶም ህንጻታት የዕንዎምን ነቲ ህዝቢ ይቐትሎን ነበረ።[25] ብ6 መስከረም ኣብ ኢስታንቡል ዝርከባ ኣውራጃታት ኣርናቩትኮይ፡ ባሻክሸሂርን ኩቹክቸክሜቸን ብሰንኪ ብርቱዕ ዝናብ ዕልቕለቕ ኣጋጢምወን። ኣብ ኣውራጃታት ባሻክሸሂርን ኩቹክቸክመቸን ክልተ ሞይቶም፡ 31 ድማ ቆሲሎም።[8][26]
ኮስቲን ኣራፕያን ሓዊሱ ኣብ ደቡባዊ ምብራቕ ቡልጋርያ ኣብ ዝርከብ ኣውራጃ ቡርጋስ ኣብ ገማግም ባሕሪ ጸሊም ባሕሪን ኣብ ጥቓኡን ዝርከባ ዓድታት ኣብ ትሕቲ ባሕሪ ስለዝተጠልቀያ ካብቲ ቦታ ክወጹ ተገዲዶም። ኣብ ከባቢ ዛረቮ ድልድል ድሕሪ ምፍራሱ ሰለስተ ሰባት ተጸሪጎም ክወጹ እንከለዉ፡ ካልእ ሰብ ድማ ኣብ ጥቓ እታ ከተማ ጥሒሉ።[27][28]
ኣብ ኮስቲ ዝናብ 311 ሚ.ሜ (420% ካብ ወርሓዊ ማእከላይ ደረጃ መስከረም)፡ ኣብ ኣህቶፖል 196 ሚ.ሜ (350% ካብ ወርሓዊ ማእከላይ)፡ ኣብ ግራማቲኮቮ ድማ 275 ሚ.ሜ (368% ካብ ወርሓዊ ማእከላይ) ተለኪዑ። [29] ። ኣብ ዛረቮ ዝናብ ክብረወሰን ቡልጋርያ ክሕዝ ትጽቢት ይግበር ነይሩ፡ ኣብ ውሽጢ 20 ሰዓታት 330 ሚ.ሜ ዝናብ ክዘንብ (40% ካብ ዓመታዊ ማእከላይ ደረጃ)።[30]
ኣብ ሰሜናዊ ምብራቕ ቡልጋርያ ኣብ ጥቓ ትዩለኖቮ ኣብ ዝርከብ ባሕሪ ሳሕቲ ዝወጽእ ማይ ተራእዩ።[31]
ሊብያ
እዚ ክፍሊ ኣብ ካልእ ውድቀት ግድብ ደርና ብዝብል ኣርእስቲ ክምቀል ሓሳብ ቀሪቡ ኣሎ። (ዘተ) (መስከረም 2023) ንምብራቕ ሊብያ ዝቆጻጸር ቀዳማይ ሚኒስተር መንግስቲ ሃገራዊ ምርግጋእ ኦሳማ ሓማዳ፡ ከም ጥንቃቐ ብ9 መስከረም ኣዋጅ ህጹጽ እዋን ኣዊጁ፡ ትምህርቲ ኣቋሪጹ።[32]
ኣብ ደርና ክልተ ዲጋታት ምስ ፈረሱ ብውሑዱ 11,300 ሰባት[1] ከምዝሞቱ ተረጋጊጹ፣ እዚ ድማ ኣስታት 30 ሚልዮን ሜትሮ ኪዩብ ዝግመት ማይ ምፍናው እዩ።[33] ከምኡ’ውን ወዲ ደርና ኣብ ባንክታቱ[34] ብነፍሲ ወከፍ ሸነኹ ብ50 ሜትሮ (160 ጫማ) ምስ ኣዕለቕለቐ ኣብ መላእ እቲ ከባቢ ኣዕናዊ ዕንወት ምፍጣሩ።[35] ነበርቲ እቶም ዲጋታት ኣብ ዝተፈንጀሩሉ እዋን ዓው ዝበለ ፍንጀራ ከምዝሰምዑ ይዝክሩ።[36] ቀዳማይ ሚኒስተር ሓማዳ፡ መንበሪ ከባቢታት ከምዝተጸረገ ገሊጹ። ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ዝተዘርግሑ ቪድዮታት፡ መካይን ኣብቲ ማይ ኣይሂ ከምዝጠሓላ ዘርኢ እዩ።[37] ኣርባዕተ ድልድላት እውን ክፈርሱ እንከለዉ፡ ሚኒስተር ኣቬሽን ሃማዳ ሂሻም ችኪዮዋት፡ ደርና ብ"ሱናሚ" ዝተሃርመት ትመስል ከምዘላ ገሊጹ። ብተወሳኺ 25% ካብታ ከተማ "ጠፊኡ"[38] ሰፊሕ ክፋል እታ ከተማ ናብ ባሕሪ ሜዲተራንያን ተጎቲቱ ከምዝወጸ ገሊጹ።[39] ሚኒስተር ጥዕና ሓማዳ ዑስማን ዓብዱልጀሊል ኣብ ደርና ጥራይ 6 ሽሕ ሰባት ደሃዮም ከምዝጠፍኡ ገሊጹ።[40] ከንቲባ ከተማ ደርና ዓብዱልመናም ኣልጋይቲ ንኣል ዓረብያ ኣብ ዝሃቦ ሓበሬታ፡ ኣብታ ከተማ ናይ መወዳእታ ቁጽሪ ሞት ካብ 18 ሽሕ ክሳብ 20 ሽሕ ክኸውን ከምዝኽእል ሓቢሩ።[2] ካብተን ዓሰርተ ኣውራጃታት እታ ከተማ እተን ሰለስተ ጥራይ እየን ካብቲ ውሕጅ ዘምለጣ፣[41] ካብ ሸውዓተ ናብ ደርና ዝኣትዉ መንገድታት እቶም ሓሙሽተ ዘይብጻሕ ኮይኖም።[42] ኣብ ጎኒ ወዲ ደርና ዝነበሩ ድልድላት ምፍራሱ ነታ ከተማ ብውጽኢታዊ መንገዲ ኣብ ክልተ መቒልዋ።[43] ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝተገብረ ትንተና ከም ዘመልክቶ ኣብታ ከተማ ልዕሊ 2,200 ህንጻታት ብማይ ኣዕለቕሊቖም።[44]
ኣብታ ከተማ ዝርከባ ሆስፒታላት፡ መቐበሊ ሬሳታት እናተመልአ እንከለዋ፡ ሬሳታት ኣብ ጽርግያታት[40]ን ኣብ ቀንዲ ኣደባባይ እታ ከተማን ክቕመጥ ምኽንያት ኮይኑ። ነቲ ልዕሊ ዓቐን ጽቕጥቕጥ ንምጽዋር ልዕሊ 300 ሬሳታት ናብ መዕቆቢ ሬሳታት ቶብሩክ ተላኢኾም።[45] ካብቶም ዝሞቱ ኣስታት 300 ብ11 መስከረም ተቐቢሮም፡ መብዛሕትኦም ኣብ ጃምላዊ መቓብር።[46] ብውሕጅ ናብ ባሕሪ ዝተጸረጉ ሬሳታት ንምምላስ ጋንታታት ሓይሊ ባሕሪ ተላኢኾም።[47] ቅድሚ እቲ ህቦብላ፡ ሰበስልጣን ብ10 መስከረም ናይ ጥንቃቐ ዕጽዋ ድሕሪ ምግባሮም፡ ነበርቲ ካብ ገዝኦም ከይወጹ ተኸልኪሎም ነይሮም።[39] ዕቤት ናይቲ ኣብ ደርና ዘጋጠመ ሓደጋ፡ ንዓሰርተታት ዓመታት ብስርዓት ሙዓመር ቀዛፊ ነቲ ዞባ ሸለልትነት ብምግባሩ፡[48] ስዒቡ ድማ እታ ከተማ ኣብ እዋን ኲናት ሓድሕድ ሊብያ ዓውደ ውግእ ምዃናን ኣብ 2010ታት ብተመሳሳሊ ምትእትታው ኔቶን ውጽኢቱ ዝኾነ ፖለቲካዊ ሳዕቤናትን ዝተኣሳሰረ እዩ። ንሱ ድማ ኣብ ምዕራብን ምብራቕን እታ ሃገር ብቕደም ተኸተል ተቐናቐንቲ መንግስታት ምምስራት ዘጠቓለለ እዩ።[49] እቶም ዝፈረሱ ዲጋታት፡ ብቕደም ተኸተል ደርናን መንሱርን ተባሂሎም ዝተጸውዑ ኮይኖም፡ ካብ 1973 ክሳብ 1977 ብዩጎዝላቭያዊ ኩባንያ ሂድሮቴህኒካ-ሂድሮኤነርጀቲካ ዝተሃንጹ ኮይኖም፡ ንመሬታት ሕርሻ መስኖ ንምሃብን ኣብ ቀረባ ንዝርከቡ ማሕበረሰባት ማይ ንምሃብን ዝተሃንጹ እዮም። ብቕደም ተኸተል 75 ሜትሮን 45 ሜትሮን ቁመት ዘለዎም ብጭቃ ዝተመልኡ ዲጋታት ተባሂሎም ተገሊጾም። ግድብ ደርና 18 ሚልዮን ሜትር ኪዩብ ማይ ክኽዘን እንከሎ፡ እቲ ዝነኣሰ ግድብ መንሱር ድማ 1.5 ሚልዮን ሜትሮ ኪዩብ ክሕዝ ዓቕሚ ነይርዎ።[48]
ምክትል ከንቲባ ደርና እቶም ዲጋታት ካብ 2002 ጀሚሮም ጽገና ከምዘይተገብረሎምን ከምዚ ዝበለ መጠን ማይ ክጻወሩ ከምዘይኮኑን ገሊጹ።[50] እቲ ሕጽረት ጽገና ኣብ 2012ን 2013ን ንዕኡ ዝኸውን ልዕሊ 2 ሚልዮን ዩሮ ተመዲቡ እኳ እንተነበረ እዩ ኣጋጢሙ።[51] ኣብ ምትእኽኻብ ክልተ ጎላጉል ሩባታት ዝርከብ ግድብ ደርና[47] ምፍራሱ፡ ማያት 12 ኪሎ ሜተር (ሸውዓተ ማይልስ) ናብ ባሕሪ ገጹ ክጎዪን ነቲ ግድብ መንሱር ከም ዝዓብለሎን ይእመን፡ እዚ ግድብ’ዚ’ውን ብሰንኪ ዝዓቢ ማይ ጸቕጢ ይወርዶ ነይሩ። ደረጃታት ኣብ ዕቋሩ፣ ኣብ መንገዲ።[33] ወከልቲ ቀይሕ መስቀል ከምዝበልዎ ውድቀት እቶም ዲጋታት ሸውዓተ ሜትሮ ቁመት ዘለዎ ማዕበል ከምዘስዓበ ገሊጾም።[2]
ኣብ ኣል ኣብራቕ ኣስታት 170 ሚሊሜተር (6.7 ኢንች) ዝናብ ወሪዱ። ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ንሮይተርስ ከምዝሓበርዎ፡ ማይ ውሕጅ ክሳብ 3.0 ሜትሮ (10 ጫማ) ከምዝወሰኸ ሓቢሮም።[52] ኣብ ቶብሩክ፡ ታክኒስ፡ ኣል-ባያዳ፡ ባጽዕ[40]፡ ከምኡ’ውን መቺሊ[53] ከምኡ’ውን ኣብ መላእ ኣውራጃ ጀባል ኣል ኣኽዳር[46] ከምኡ’ውን ኣብ ምዕራብ ኣብ ሚስራታ’ውን ውሕጅ ኣጋጢሙ። ሰለስተ ወለንተኛታት ቀይሕ ወርሒ ሊብያ ነቲ ውሕጅ ምላሽ ኣብ ዝህቡሉ ዝነበሩ እዋን ሞይቶም።[54] ኣብ ባይዳ፡ ብሰንኪ ዳንኤል ዘምጽኦ ርኡይ ውሕጅ፡ ሆስፒታላት ካብቲ ቦታ ተሰዲደን እየን።[37] 200 ሰባት ክሞቱ[55] ዓሰርተታት ድማ ደሃዮም ጠፊኡ።[56] ኣብታ ከተማ ኣስታት 414 ሚሊሜተር ዝናብ ዝዘነበ ኮይኑ፡ እዚ ድማ ካብቲ ማእከላይ ዓመታዊ ጠቕላላ ዝናብ 77% ዝመጣጠን እዩ።[39] ኣብ ሱሳ ሸውዓተ ሞት ከምዘጋጠመ፡ ኣብ ከተማታት ዑመር ኣል-ሞኽታርን ሻህሃትን ሸውዓተ፡ ኣብ ማርጅ ድማ ሓደ ሞት ከምዘጋጠመ ተገሊጹ።[57] ኣብ ኣልፋይድያ ሸሞንተ ሰባት ከም ዝሞቱ ተገሊጹ።[58]
እቲ ሓደጋ ድሕሪ ምንቅጥቃጥ ምድሪ ማርጅ 1963 ኣብ ዞባ ሲረናይካ ዘጋጠመ ሓደጋ እቲ ዝኸፍአ ኮይኑ ተራእዩ።[59] ክሳብ 14 መስከረም ብውሑዱ 11,300 ሰባት ክሞቱ እንከለዉ፡[1] ሰበስልጣን ሊብያ ድማ ካብ 10,000 ክሳብ 100,000 ዝኾኑ ካልኦት ከም ዝጠፍኡን፡[3] ሸውዓተ ኣባላት ሃገራዊ ሰራዊት ሊብያ ሓዊሱ ይዛረቡ።[60] ኣስታት 7,000 ሰባት ከምዝተጎድኡ[61] 40,000 ድማ ከምዝተመዛበሉ ይግለጽ።[62][40] ዓሰርተ ሆስፒታላትን ካልኦት 20 ትካላት ሕክምናን በቲ ህቦብላ ካብ ኣገልግሎት ክወጻ ተገዲደን እየን።[63] ውድብ ሜትሮሎጂ ዓለም፡ ኣብ ሊብያ ተግባራዊ ኣገልግሎት ኩነታት ኣየር እንተዝህሉ ነይሩ፡ ብሰንኪ ውሕጅ ዝመጽእ ክሳራታት ክከላኸል ከምዝኽእልን፡ ኣብቲ ጻዕሪ ንሰበስልጣን ከባቢ ንምሕጋዝ ዝገበሮ ፈተነታት፡ በቲ ዝነበረ ኩነታት ጸጥታ ከምዝተዓንቀፈን ገሊጹ።[64] ጭቡጥ ወተሃደራዊ ገዛኢ ምብራቓዊ ሊብያ ዝኾነ ካሊፋ ሃፍታር፡ ነቲ ዕንወት "ዓቢ"ን "ንኽትገልጾ ወይ ንምዕቃን ኣጸጋምን" ኢሉዎ።[65] ፌደሬሽን ኩዕሶ እግሪ ሊብያ ኣብ ሊጋታቱ ዝሞቱ ኣርባዕተ ተጻወትቲ ማለት ኣብ ቤንጋዚ ዝመደበሩ ኣባል ፕሪምየር ሊግ ክለብ ኣል ታሃዲ ዝኾነ ሻሂን ኣልጀሚል ሞንደር ሳዳቃ ካብ ኣብ ደርና ዝመደበሩ ክለብ ፕሪምየር ሊግ ዳርነስን ኣሕዋት ሳልሕን ኣዩብን ከምዝሞቱ ኣረጋጊጹ ኣባላት ጋንታ መንእሰያት ዳርነስ ዝነበሩ ሳሲ። ሓምሻይ ተጻዋታይ ኢብራሂም ኣልቃዚሪ ካብ ካልኣይ ዲቪዥን ክለብ ኑሱር ማርቱባ እውን ከምዝተቐትለ ብቢቢሲ ተሓቢሩ። ስታድዩም ዳርነስ እውን በቲ ውሕጅ ከቢድ ጉድኣት በጺሕዎ።[66]
ኣብቲ ውሕጅ ብውሕዱ 400 ወጻእተኛታት ዜጋታት[67] ሞይቶም፣ ብውሑዱ 145 ዜጋታት ግብጻውያን[68] ካብዚኦም እቶም ሰብዓን ሓሙሽተን ካብ ቁሸት ኣል-ሸሪፍ ኣብ በኒ ሱፍ፣[69] 23 ፍልስጤማውያን፣[70] ከምኡ’ውን ካብ ሱዳን ዝመጹ ዓሰርተታት ስደተኛታት።[71] ብ9 መስከረም ሃገራዊ ኮርፖሬሽን ነዳዲ ንሰለስተ መዓልታት ራስ ላኑፍ፡ ዙይቲና፡ ብሬጋን ሲድራን ሓዊሱ ኣርባዕተ ወደባት ነዳዲ ከምዝዓጸወ ኣፍሊጡ።[72] ኣብ ራስ ላኑፍ፡ ብሬጋን ሲድራን ዝርከቡ መሳለጥያታት ብ12 መስከረም ክኽፈቱ እንከለዉ፡ ወደብ ዙይቲና ድማ ብ13 መስከረም ተኸፊቱ።[73] ግብጺ ዳንኤል ብ11 መስከረም ናብ ግብጺ በጺሑ፡ ኣብ ገለ ክፋል ሰሜናዊ ምዕራብ ዞባ እታ ሃገር ማእከላይ ዝናብ ኣጋጢምዎ።[74] ተረፍ መረፍ ዳኒኤል ኣብ ደልታን ካይሮን ኣብ ዝበጽሐሉ እዋን፡ ነበርቲ መላእ እታ ሃገር፡ ብ12 መስከረም ዘይተለምደ ጨና ከምዘጋጠሞም ሓቢሮም። ወኪል ማእከል ሚድያ በዓል መዚ ሜትሮሎጂ ግብጺ ማናር ጋነም፡ ኣብ መንጎ እቲ ተርእዮን ዳንኤልን ዝኾነ ምትእስሳር ከምዘሎ እኳ እንተነጸጎ፡ እቲ ህቦብላ ግን ሓመድ፡ ዝናብን ምልውዋጥ ኩነታት ኣየርን ከምዘስዓበ ኣመልኪቱ።[75] እስራኤል ተረፍ መረፍ ዳንኤል ብ13 መስከረም ናብ እስራኤል ብምብጻሕ፡ ዘይተለምደ ብርቱዕ ኣብ ከባቢኡ ዝናብ ኣስዒቡ። ቀሊል ናይ ንብረት ዕንወትን ብዝሒ ናይ ምጥሓል ጉድጓድን ተገሊጹ ግን መጉዳእቲ የለን።[76]
ድሕሪኡ ዝመጽእ ሳዕቤናት
ኣብ ትሪፖሊ ዝመደበሩ ፕረዚደንታዊ ቤት ምኽሪ ሊብያ ንከተማታት ደርና፡ ሻህሃትን ባይዳን ዞባ ሓደጋ ክእውጅ እንከሎ፡[77] ኣብ ትሪፖሊ ዝመደበሩ ሚኒስትሪ ጥዕና ድማ 14 ቶን መሳርሒታት ሕክምና፡ መድሃኒት፡ ቦርሳ ኣካላትን ሰራሕተኛታትን ዝጸዓነት ነፋሪት ናብ ቤንጋዚ ሰዲዱ 12 መስከረም።[78] ኣብ ቤንጋዚ ዝመደበሩ መብዛሕትኦም ዝተጎድኡ ከባቢታት ዝቆጻጸር ባይቶ ወከልቲ ህዝቢ፡ ከምኡ’ውን እቲ ብቀዳማይ ሚኒስተር ዓብዱልሓሚድ ኣል-ድበይባ ዝምራሕ ኣብ ትሪፖሊ ዝመደበሩ ኣህጉራዊ ኣፍልጦ ዘለዎ መንግስቲ ሃገራዊ ሓድነት (GNU) ንሰለስተ መዓልታት ሃገራዊ ሓዘን ኣዊጁ።[79 ] . ድበይባህ ብዛዕባ እቲ ሰፊሕ ዕንወት መርመራ ክካየድ ቃል ኣትዩ፣ ከምኡ’ውን ንደርናን ቤንጋዚን ዳግማይ ንምህናጽ ዝሕግዝ 2.5 ቢልዮን ዲናር ሊብያ (515 ሚልዮን ዶላር) ምምዳብ።[80] ብተወሳኺ ንናይ ወጻኢ ሓገዝ ስሉጥ መስርሕ ገምጋም ከምዝተጣየሸ ብምግላጽ "ኣድላዪ ኮይኑ ዝተረድአ ሓገዝ ጥራይ ከምዝቕበሉ" ኣፍሊጡ።[81]
ሕቡራት ሃገራት፡ እቶም ተቐናቐንቲ መንግስታት ብዛዕባ እቲ ጻዕርታት ረድኤት ኣብ ነንሕድሕዶም ክወሃሃዱ ከም ዝጸንሑ ኣስተብሂሉ።[82] ብ13 መስከረም፡ ልኡኽ ሚኒስተራት GNU ኣብ ደርና ዝበጽሐ ጉድኣት ንምግምጋም ካብ ትሪፖሊ ተበጊሱ። ኣብ ተመሳሳሊ እዋን፡ ብኻሊፋ ሃፍታር ዝእዘዝ ሃገራዊ ሰራዊት ሊብያ ጋዜጠኛታት ናብታ ከተማ ከይኣትዉን ቴለፎኖም ከም ዝምንዝዑን ጸብጻባት ተቐልቂሎም።[83] እተን ቀዳሞት ናይ ረድኤት ቆንስልታት ብ12 መስከረም ኣጋምሸት ናብ ደርና በጺሐን።[84] ብ14 መስከረም ወደብ ደርና ንሰብኣዊ ሓገዝ ዘብጽሓ 6.5 ሜትሮ ዝወሓደ ደረጃ ረቂቕ ዘለወን መራኽብ ዳግማይ ተኸፊቱ።[85] ቱኒዝያ፡ ጀርመን፡ ቀጠር፡ ኢራን፡ ማልታ፡ ቱርኪን ሕቡራት ኢማራት ዓረብን ንሊብያ ሰብኣዊ ሓገዝ ክህባ ቃል ክኣትዋ እንከለዋ፡[86][40][39][87] ፕረዚደንት ግብጺ ዓብደል ፋታሕ ኤል-ሲሲ ድማ ናይታ ሃገር... ወተሃደራዊ ምስ ሓይልታት ምብራቓዊ ሊብያ ብምውህሃድ ኣብ ስርሒታት ረድኤት ንምሕጋዝ።[78] ብተወሳኺ ነቶም ግዳያት ውሕጅ ከምኡ’ውን ነቶም ኣብ 2023 ኣብ ሞሮኮ ብ8 መስከረም ዘጋጠመ ምንቅጥቃጥ ምድሪ ሰለስተ መዓልታት ሃገራዊ ሓዘን ኣዊጁ።[88] ብሓላፊ ስታፍ ዕጡቓት ሓይልታት ኦሳማ ኣስካር ዝምራሕ ወተሃደራዊ ልኡኽ ብ12 መስከረም ናብ ምብራቓዊ ሊብያ ብምኻድ ምስ ካሊፋ ሃፍታር ተራኺቡ። እቲ ልኡኽ 25 ጉጅለታት ህይወት ኣድሕንን ሰለስተ ሰብኣዊ ቀረብ ዝጸዓና ወተሃደራዊ ነፈርትን ዝሓቖፈ እዩ።[89] ድሕሪ ሕቶ ፕረዚደንት ፕረዚደንታዊ ቤት ምኽሪ ሊብያ መሓመድ ኣል-መንፊ፡ ኣልጀርያ ሸሞንተ ነፈርቲ ኢልዩሺን ኢል-78 ዝጸዓና ሰብኣዊ ሓገዝ ዝጸዓና ቀረብ መግቢ፡ መሳርሒታት ሕክምና፡ ክዳውንትን ቴንዳታትን ዝሓቖፈ ሰዲዳ።[90][91]
ብ12 መስከረም ኢጣልያ ክፍልታት ሲቪላዊ ሓለዋኣ ኣንቀሳቒሳቶ፡ ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ ኣንቶንዮ ታጃኒ ድማ ሓደ ናይ ገምጋም ጉጅለ ኣብ መንገዲ ከምዘሎ ገሊጹ። ወሃቢት ቃል ሚኒስትሪ ጉዳያት ወጻኢ ፈረንሳ ኣን-ክለር ሌጀንድረ፡ መንግስቲ ሊብያ ንዝቐረበሉ ሕቶታት ምላሽ ክትህብ ድልውቲ ምዃና ኣፍሊጣ። ሓላፊ ፖሊሲ ጉዳያት ወጻኢ ሕብረት ኤውሮጳ ጆሴፕ ቦረል እቲ ትካል ደገፍ ንምምጻእ ኣብ ድሉው ኩነታት ከምዘሎ ክዛረብ እንከሎ፡ ፕረዚደንት እቲ ኮሚሽን ኡርሱላ ፎን ደር ሌየን ድማ ጽንዓት ከምዝተሰምዓ ገሊጻ።[86] ኣባል ሃገራት ጀርመን፣ ሮማንያን ፊንላንድን ብድሕሪኡ ሓገዝ ሰዲደን እየን።[92] ውድብ ጥዕና ዓለም 40 ቶን ሓገዝ ዝሓዘ ጽዕነት ናብ ሊብያ ሰዲዱ።[93] ሕቡራት ሃገራት ንረድኤት ሓደጋ 10 ሚልዮን ዶላር መዲቡ።[92] ብ13 መስከረም፡ ሰበስልጣን ንከተማ ቶክራ፡ ንምዕራብ ደርና፡ ኣብቲ ከባቢ ዝርከብ ግድብ ናይ ምፍራስ ሓደጋ ከምዘሎ ምስ ኣጠንቀቑ፡ ካብቲ ቦታ ክወጹ ምኽሪ ተዋሂብዎም።[94] ሊብያዊት ክለብ ኣል-ኣህሊ ቤንጋዚ፡ ንኮንፈደረሽን ኩዕሶ እግሪ ኣፍሪቃ (ካፍ)፡ ነቲ ንዕለት 17 መስከረም ኣንጻር ኣይቮርያዊት ክለብ ኣሰክ ሚሞሳስ ክትገጥም ተመዲቡ ዝነበረ ጸወታ ሻምፕዮንስ ሊግ ኣፍሪቃ ከናውሖ ሓቲታ። ኣል-ሂላል ቤንጋዚ ብተወሳኺ፡ ነቲ ብውሕጅ ዝፈጠሮ "ዘይምቹእ" ኩነታት ብምጥቃስ፡ ን15 መስከረም ኣንጻር ሩዋንዳዊት ክለብ ራዮን ስፖርት ክገብሮ ተመዲቡ ዝነበረ ጸወታ ዋንጫ ኮንፈደረሽን ኣፍሪቃ ከሰጋግሮ ንካፍ ሓቲቱ።[66] ብሰንኪ እቲ ህቦብላ ካብ ሊብያ ዝነበረ ሰደድ ነዳዲ ምቁራጹ፡ ዋጋ ድሩቕ ነዳዲ ብሬንት ብ12 መስከረም ናብ 92.38 ዶላር ንሓደ በርሚል ክዓቢ ኣበርክቶ ገይሩ፡ እዚ ድማ ካብ ሕዳር 2022 ጀሚሩ ዝለዓለ ዋጋ እዩ።[95]