ሕማም ቫይረስ ኢቦላ

{{#ifeq:|

Ebola virus disease
ፍሉይነት	infectious diseases
ሕክምናዊ መጠንቀቕታ

ሕማም ቫይረስ ኢቦላ (EVD) ወይ ምድማይን ረስንንg ዜስዕብ ኢቦላ (EHF፡ ብቫይረስ ኢቦላ ዚስዕብ ሕማም ደቂ ሰባት እዩ። ምልካፍ’ቲ ቫይረስ’ቲ ካብ ዘጋጠመሉ እዋን፡ ካብ ክልተ መዓልታት ክሳዕ ሰለስተ ሳምንታት ኣብ ዘሎ ግዜ፡ ረስኒ፣ ቊስሊ ጐሮሮ፣ቃንዛ ጭዋዳ ከምኡውን ሕማም ርእሲ ዝኣመሰሉ ምልክታት የርኢ። ብፍላይ ድማ ዕግርግር-ምባል፣ ተምላስ ከምኡውን ውጽኣት ቀጺሉ የጋጥም፣ ስራሕ ጸላም ከብዲ ከምኡውን ኲሊትከምዚጐድል ድማ ይገብር። ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ገለ ሰባት፡ ጸገማት ምድማይ ከጋጥሞም ይጅምር እዩ።

እዚ ቫይረስ፡ ንደም ወይ ፈሳሲ ኣካልናይ ዝተለኽፈ እንስሳ (መብዛሕቱ ግዜ ኣህባይ ወይ መንካዕ ፍረታትብምትንካፍ ኪመጽእ ይኽእል። ኣብ ንቡር ከባቢ፡ ብመገዲ ኣየር ከምዚመሓላለፍ ዝተሰነደ ነገር የለን።. መንካዕ ፍረታት፡ ንሰን ከይተለኽፋ ንቫይረስ ብምጻር ከመሓላልፋ ከምዝኽእላ ይእመን። እቲ ሕማም ድማ ኣብ ሰብ መልከፍቲ ምስኣጋጠመ ኣብ መንጐ ሰባት ኪመሓላለፍ ይኽእል። እቶም ካብቲ ሕማም ዝደሓኑ ደቀ-ተባዕትዮ፡ ንኸባቢ ክልተ ኣዋርሕ ዚኸውን ብመገዲ ዘርኢ ተባዕታይ ኣቢሎም ነቲ ሕማም ከመሓላልፉ ይኽእሉ እዮም። ነጸርታ ሕማም ንምክያድ፡ ፈለማ ከም ዓሶ፡ ሸሮኽ ከምኡውን ካልእ ምድማይን ረስንን ዜስዕብ ቫይረስንዝኣመሰለ ተመሳሳሊ ምልክታት ናይ ካልእ ሕማማት ተለሊዩ ከምዚእለ ይግበር። ነቲ ነጸርታ ንምርግጋጽ ድማ ቅምሶታት ደም ብምውሳድ፡ ጸረ-ነፍሳት’ቲ ቫይረስ፡ RNA’ቲ ቫይረስ ወይ ባዕሉ’ቲ ቫይረስ እንተልዩ መርመራ ይግበረሉ።

ምክልኻል፡ ካብ ዝተለኽፉ ኣህባይን ሓሰማታትን ናብ ሰባት ንዝህሉ ምልባዕ’ቲ ሕማም ከምዚጐድል ምግባር ዜጠቓልል እዩ። እዚ ድማ ከምዚኦም ዝኣመሰሉ እንሳታት መልከፍቲ ንኸይስዕቡ ብምክትታል ከምኡውን እቲ ሕማም ኣብ ዝተረኽበሉ እዋን ንዕኦም ብምቕታል ነቲ ረሳታቶም ብግቡእ ብምእላይን ኪግበር ይከኣል። ንስጋ ብግቡእ ከምዚበስል ምግባርን ስጋ ኣብ ዝትሓዘሉ እዋን በጃ ኽዳን ምውዳይን፡ , ከምኡውን ኣብ ከባቢ’ቲ ዝሓመመ ሰብ ኣብ እትኾነሉ እዋን በጃ ኽዳን ምውዳይን ኣእዳው ምሕጻብን ሓጋዚ ኪኸውን ይኽእል እዩ። ቅምሶታት ናይቲ በቲ ሕማም ካብ ዝሓመሙ ሰባት ዝወጽእ ፈሳሲ ኣካልን ትሹታትን፡ ብፍሉይ ጥንቃቐ ክትሓዝ ይግባእ።

ፍሉይ ሕክምና ናይቲ ሕማም እኳ እንተዘየለ፡ ነቶም ዝተለኽፉ ሰባት ንምሕጋዝ ዚግበር ጻዕርታት፡ ንፍወሳ ኦኣርኤስ (oral rehydration therapy)(ብውሑድ ሽኮርን ጨውን ዝተዳለወ ማይ ከምዝሰትዩ ምግባር) ወይ ብመትኒ ዚውሃብ ፈሳሲየጠቓልል። እዚ ሕማም’ዚ፡ ልዑል መጠነ ሞትኣለዎ፥ ካብቶም በቲ ቫይረስ ዝተለኽፉ ሰባት ድማ ካብ 50% ክሳዕ 90% ይሞቱ። ሕማም ኢቦላ ቫይረስ፡ ፈለማ ኣብ ሱዳን ከምኡውን ደሞክራስያዊ ረፑብሊክ ኮንኮ ተራእዩ። እዚ ሕማም’ዚ፡ ኣብ ትሮፒካዊ ከባቢታት ትሕተ-ሳህራ ኣፍሪቃ ኣብ ዝህሉ ለበዳታት ከም ልሙድ የጋጥም። ካብ 1976 (ፈለማ ካብ ዝተራእየሉ እዋን) ክሳዕ 2013፡ ኣብ ዓመት ትሕቲ 1,000 ሰባት በቲ ሕማም ይልከፉ ነይሮም። እቲ ክሳዕ ሕጂ ዘጋጠመ ዝዓበየ ለበዳ፡ እቲ ኣብዚ እዋን ንጊኒ፡ ሴራ ላዮን፡ ላይበርያ ከምኡውን ብመጠኑ ንናይጀርያዜጥቅዕ ዘሎ ለበዳ ኢቦላ ምዕራብ ኣፍሪቃ 2014እዩ። ክሳዕ ነሓሰ 2014፡ ልዕሊ 1600 ሕሙማት ተለኺፎም ኣለዉ። ክታበት ንምምዕባል ቀጻሊ ጻዕርታት ይግበር እኳ እንተሃለወ፡ ዝተረኽበ ነገር ምንም የለን።

መወከሲታት

ዝርዝር ጽሑፋት

ናይ ካልእ መወከሲ መርበባት-ሓበሬታ

• ViralZone: Ebola-like viruses – Virological repository from the Swiss Institute of Bioinformatics
• CDC: Ebola hemorrhagic fever – Centers for Disease Control and Prevention, Special Pathogens Branch
• WHO: Ebola haemorrhagic fever – World Health Organization, Global Alert and Response
• Virus Pathogen Database and Analysis Resource (ViPR): Filoviridae
• 3D macromolecular structures of the Ebola virus archived in the EM Data Bank(EMDB)
• Google Map of Ebola Outbreaks
• WHO recommended infection control measures

This user account is a bot operated by Harej (talk). It is not a sock puppet, but rather an automated or semi-automated account for making repetitive edits that would be extremely tedious to do manually. Administrators: if this bot is malfunctioning or causing harm, please block it.