ቈጸራ ኸዋኽብቲ

ስነ-ኮኾብ ካብ መበል 18 ክፍለ ዘመን ጀሚሩ ከም ስውር ሳይንሳዊ ተፈላጥነት ዝረኸበ ዝርዝር ጥንቆላታት ኮይኑ ሞደል:Sfn ብዛዕባ ጉዳያት ደቂ ሰባትን ምድራዊ ፍጻሜታትን ዝምልከት ሓበሬታ፡ ርኡይ ኣቀማምጣ ሰማያዊ ነገራት ብምጽናዕ ክፍለጥ ከም ዝኽእል ዝእምት እዩ። ዝተፈላለዩ ባህልታት እንተወሓደ ካብ 2ይ ሽሕ ቅ.ል.ክ ጀሚሩ መልክዓት ስነ-ኮኾብ ይጥቀሙ እዮም፣ እዚ ልምድታት እዚ መበገሲኡ ካብቲ ንወቕታዊ ለውጢ ንምግማትን ንሰማያዊ ዑደት ከም ምልክታት መለኮታዊ ርክባት ንምትርጓምን ዝጥቀሙሉ ዝነበሩ ስርዓታት ኣቆጻጽራ እዩ። መብዛሕትኦም ባህልታት እንተ ዘይኰይኑ፡ ኵሎም እንተ ዘይኰይኖም፡ ነቲ ኣብ ሰማይ ዚዕዘብዎ ነገራት ኣገዳስነት ሂቦምዎ እዮም፣ ገሊኦም ድማ፡ ከም ሂንዱ ፡ ቻይናውያን ፡ ከምኡውን ማያ ዝኣመሰሉ—ካብ ሰማያዊ ትዕዝብቲ ንፍጻመ ምድራዊ ፍጻመታት ንምግማት ዚሕግዝ እተራቐቐ ስርዓታት ኣማዕቢሎም እዮም። ምዕራባዊ ስነ-ኮኾብ ፣ ሓደ ካብቶም ክሳብ ሕጂ ኣብ ጥቕሚ ዝውዕሉ ዘለዉ ጥንታውያን ስርዓታት ስነ-ኮኾብ፣ ሱሩ ካብ መበል 19–17 ክፍለ ዘመን ቅ.ል.ክ መሶጶታምያ ፣ ካብኡ ናብ ጥንታዊት ግሪኽ፣ ሮማ፣ እስላማዊ ዓለም ፣ ኣብ መወዳእታ ድማ ናብ ማእከላይን ምዕራብን ኤውሮጳ ተዘርጊሑ። እዋናዊ ምዕራባውያን ስነ-ኮኾብ መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ስርዓታት ሆሮስኮፕ ዝተኣሳሰር ኮይኑ፡ ንመዳያት ስብእና ሓደ ሰብ ንምግላጽን ኣብ ኣቀማምጣ ሰማያዊ ነገራት ተመርኲሶም ኣብ ህይወቱ ርኡይ ፍጻመታት ንምግማትን ዝዓለመ እዩ፤ መብዛሕትኦም ሞያውያን ቈጸርቲ ኸዋኽብቲ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ስርዓታት እዮም ዚምርኰሱ። ሞደል:Sfn

ስነ-ኮኾብ ኣብ ምሉእ ታሪኹ ብሞራላዊ፡ ሃይማኖታዊ፡ ፖለቲካውን ተሞክሮኣውን ምኽንያታት ዝቃወምዎ ዝነቕፉ፡ መወዳድርቱን ተጠራጠርቱን ነይሮምዎ። ሞደል:R ሞደል:R ሞደል:R እዚ ከምዚ ኢሉ እናሃለወ፡ ቅድሚ ምብራህ፡ ቈጸራ ኸዋኽብቲ ብሓፈሻኡ ከም ምሁራዊ ትውፊት ይቝጸር ነበረ፣ ኣብ ምሁራት ዓንኬላት ድማ ልሙድ እዩ ነይሩ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ስነ-ፍልጠት ስነ-ኰዀብ፡ ሜትሮሎጂ ፡ ሕክምናን ኣልኬሚን ብቐረባ ይተኣሳሰር ነበረ። ኣብ ፖለቲካዊ ዓንኬላት ዝነበረ ኮይኑ፡ ካብ ዳንተ ኣሊጊየሪን ጀፍሪ ቾሰርን ክሳብ ዊልያም ሸክስፒር ፡ ሎፐ ደ ቬጋን ፔድሮ ካልዴሮን ደ ላ ባርካን ኣብ ዝተፈላለየ ስነ-ጽሑፋት ተጠቒሱ ኣሎ። ኣብ እዋን ምብራህ ኰይኑ ግና፡ ስነ-ኰዀብ ከም ሕጋዊ ምሁራዊ ጻዕሪ ዚግበረሉ ዓውዲ ዀይኑ ደረጅኡ ኣጥፍአ። ድሕሪ መወዳእታ መበል 19 ክፍለ ዘመንን ብሰፊሑ ምቕባል ሳይንሳዊ ኣገባብን ፡ ተመራመርቲ ንኮኾብ ብክልሰ-ሓሳባዊ ሞደል:Sfn ከምኡ’ውን ብፈተነ መሰረት ብዓወት ፈቲኖምዎ ሞደል:Sfn ሳይንሳዊ ከምዘይብሉ ኣርእዮም እዮም። ቅኑዕነት ወይ መግለጺ ሓይሊ . ሞደል:Sfn በዚ ኸኣ ስነ-ኮኾብ ኣብ ምዕራባዊ ዓለም ዝነበሮ ኣካዳሚያውን ክልሰ-ሓሳባውን ደረጃ ኣጥፍአ፣ ኣብኡ ዝነበረ ሓባራዊ እምነት ድማ ብዓቢኡ እናነከየ ከደ፣ ክሳብ ካብ 1960ታት ጀሚሩ ቀጻሊ ዳግመ-ትንሳኤ።