ስርዓተ ምክልኻል ሕማም

ስርዓተ ምክልኻል ንሓደ ፍጡር ካብ ሕማማት ዝከላኸል መርበብ ባዮሎጂካዊ ስርዓታት ’ ዩ። ካብ ቫይረሳት ክሳብ ጽግዕተኛታት መትሎታት ከምኡ ’ ውን ንዋህዮታት መንሽሮን ከም ዕንጨይቲ ዝኣመሰሉ ነገራትን ብምፍላጥን ምላሽ ብምሃብን ካብቲ ናይቲ ፍጡር ጥዑይ ቲሹ ይፈልዮም ። ብዙሓት ዓይነታት ክልተ ዓበይቲ ንኡሳን ስርዓታት ስርዓተ ምክልኻል ኣለዎም። እቲ ተፈጥሮኣዊ ስርዓተ ምክልኻል ንሰፊሕ ጉጅለታት ኩነታትን ምልዕዓላትን ኣቐዲሙ ዝተዋቕረ ምላሽ ይህብ። እቲ ተዓጻጻፊ ስርዓተ ምክልኻል ንነፍሲ ወከፍ ምልዕዓል ቅድሚ ሕጂ ዘጋጠሞ ሞለኪዩላት ምልላይ ብምምሃር ዝምጥን ምላሽ ይህብ። ክልቲኦም ስርሖም ንምፍጻም ሞለኪዩላትን ዋህዮታትን ይጥቀሙ።

ስካኒንግ ኤሌክትሮን ማይክሮስኮፕ ምስሊ ናይ ሓደ ኒውትሮፊል (ብጫ/የማን)፣ ንባክተርያ ኣንትራክስ ዝወሓጠ (ኣራንሺ/ጸጋም) – ስኬል ባር 5 ማይክሮሜትር (ናይ ሓሶት ሕብሪ)

ዳርጋ ኩሎም ህይወታውያን ገለ ዓይነት ስርዓተ ምክልኻል ኣለዎም። ባክተርያ ብመልክዕ ኢንዛይማት ካብ ቫይረስ ረኽሲ ዝከላኸል መባእታዊ ስርዓተ ምክልኻል ኣለዎም። ካልኦት መሰረታዊ ናይ ምክልኻል ኣገባባት ኣብ ጥንታውያን ኣትክልትን እንስሳታትን ዝማዕበሉ ኮይኖም ኣብ ዘመናውያን ዘርኦም ይርከቡ። እዞም ኣገባባት ’ ዚኣቶም ፡ ፋጎሳይቶሲስ ፡ ዲፈንሲን ዝበሃሉ ጸረ - ረኽሲ ፔፕታይድስን ስርዓተ መመላእታን ይርከብዎም። ደቂ ዓንዲ ሕቖ ዘለዎም እንስሳታት ፣ እንተላይ ንደቂ ሰባት ዝያዳ ዝተራቐቐ ናይ ምክልኻል ኣገባባት ኣለዎም፣ እዚ ድማ ንረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ብዝበለጸ ንምልላይ ናይ ምትዕጽጻፍ ክእለት ሓዊሱ እዩ። ተዓጻጻፊ (ወይ ዝተረኽበ) ሕማም ምክልኻል ንቐጻሊ ምስቲ ተመሳሳሊ ረኽሲ ዘስዕብ ርክባት ናብ ዝለዓለ ምላሽ ዝመርሕ ናይ ሕማም ምክልኻል ዝኽሪ ይፈጥር። እዚ መስርሕ ዝተረኽበ ናይ ምክልኻል ዓቕሚ መሰረት ክታበት ’ ዩ።

ምዝንባዕ ስርዓተ ምክልኻል ሕማም ኣውቶኢሙን ሕማማት ፣ ነድሪ ሕማማትን መንሽሮን ከስዕብ ይኽእል። ሕጽረት ሕማም ምክልኻል ዝፍጠር ስርዓተ ምክልኻል ካብ ንቡር ንላዕሊ ንጡፍ ምስ ዝኸውን ኮይኑ፡ ውጽኢቱ ድማ ተደጋጋምን ንህይወት ኣብ ሓደጋ ዘእቱን ረኽስታት የስዕብ። ኣብ ደቂ ሰባት፡ ሕጽረት ምክልኻል ሕማም ውጽኢት ናይ ሓደ ጀነቲካዊ ሕማም ከም ከቢድ ውሁድ ሕጽረት ሕማም ምክልኻል ፡ ከም ኤችኣይቪ / ኤይድስ ዝኣመሰሉ ዝተረኽበ ኩነታት፡ ወይ ምጥቃም ምክልኻል ሕማም ዝዓብስ መድሃኒት ክኸውን ይኽእል። ኣውቶኢሙኒቲ ዝመጽእ ልዕሊ ዓቐን ንጡፍ ስርዓተ ምክልኻል ንንቡር ቲሹታት ከም ባዕዳውያን ህይወታውያን ጌሩ ብምጥቃዕ እዩ። ልሙዳት ኣውቶኢሙን ሕማማት ሃሺሞቶስ ታይሮይድ ፣ ረውማቶይድ ኣርትራይተስ ፣ ሽኮርያ ሜሊተስ ዓይነት 1 ፣ ከምኡውን ስርዓታዊ ሉፐስ ኤሪተማቶሰስ ይርከብዎም። ኢምዩኖሎጂ ንመጽናዕቲ ኩሉ መዳያት ስርዓተ ምክልኻል ዝሽፍን እዩ።

ታሪኽ ኢምዩኖሎጂ

ኢምዩኖሎጂ ንኣቃውማን ስራሕን ስርዓተ ምክልኻል ሕማም ዘጽንዕ ጨንፈር ሳይንስ እዩ። እዚ ኣርእስቲ ካብቲ ኣብ ቀዳሞት ሕክምናዊ መጽናዕቲ ጠንቅታት ምክልኻል ሕማም ዝመጽእ እዩ። እቲ ቀዳማይ ምጥቃስ ሕማም ምክልኻል ኣብ እዋን ለበዳ ኣብ ኣቴንስ ኣብ 430 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ እዩ። እቲ ሓኪም ቱሲዲደስ ፡ ካብ ዝሓለፈ ሕማም ዝሓወዩ ሰባት ንኻልኣይ ግዜ ከይሓመሙ ነቲ ዝሓመመ ሰብ ክቆጻጸርዎ ከም ዝኽእሉ ኣስተብሂሉ። ናብ ክፍለ ዘመን 18, ፒየር-ሉዊስ ሞረው ደ ማውፐርቱስ ብመርዚ ዕንቅርቢት ፈተነታት ብምግባር ገለ ኣኽላባትን ራታታትን ካብዚ መርዚ ነጻ ምዃኖም ተዓዚቡ። እዚን ካልእ ብዛዕባ ሕማም ምክልኻል ዝተገብረ ትዕዝብትን ብሉዊስ ፓስተር ኣብ እዋን ክታበት ተጠቒሙ ክልሰ -ሓሳብ ማይክሮባያል ጀርም ሕማም ኣቕሪቡ ። ክልሰ-ሓሳብ ፓስተር ምስ ከም ክልሰ-ሓሳብ ሚያዝማ ዝኣመሰሉ እዋናዊ ክልሰ-ሓሳባት ሕማም ብቐጥታ ዝጻረር እዩ ነይሩ - እዚ ክልሰ-ሓሳብ ሕማም ብ"ጸሊም ኣየር" ከም ዝመጽእ ዝገልጽ እዩ። ብሮበርት ኮች (ብ1905 ሽልማት ኖቤል ዝተሸለመ) ብዝቐረበ መርትዖታት ብ1891 ጥራይ እዩ ንኣሽቱ ፍጥረታት ጠንቂ ተላባዒ ሕማማት ምዃኖም ዝተረጋገጸ . ቫይረሳት ብ1901 ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ሰብ ምዃኖም እውን ተለልዮም እዮም፣ ዋልተር ሪድ ቫይረስ ብጫ ሰዓል ምስ ረኸበ .

ኢምዩኖሎጂ ኣብ መወዳእታ እቲ ክፍለ ዘመን ዓቢ ምዕባለ ኣርእዩ 19 እዚ ድማ ብሰንኪ ቅልጡፍ ምዕባለ ኣብ መጽናዕትታት ሕማም ምክልኻል ሕማም ሑሞራልን ሕማም ምክልኻል ዋህዮታትን ዝመጽእ ’ ዩ። ብፍላይ ኣገዳሲ ዝኾነ ስራሕ ፖል ኤርሊክ ፣ ንሱ ንፍሉይነት ናይ ኣንቲጀን-ጸረ-ኣካል ምላሽ ንምግላጽ ሞለኪዩላዊ ጎናዊ ሰንሰለታዊ ክልሰ- ሓሳብ ሓሳብ ኣቕረበ፤ ኣብ ምርዳእ ናይ ዋዛ ሕማም ምክልኻል ዝገበሮ ኣበርክቶ ምስቲ ብዋህዮ ዝመሓላለፍ ሕማም ምክልኻል ዝድግፍ ኤሊ ሜችኒኮፍ ብሓባር ብ1908 ብሽልማት ኖቤል ኣፍልጦ ረኺቡ።

ተፈጥሮኣዊ ሕማም ምክልኻል

ንኣሽቱ ፍጥረታት ወይ መርዛማት ነገራት፡ ድሕሪ ዕዉት ወራር፡ ምስ ዋህዮታትን ኣገባባትን ናይቲ ተፈጥሮኣዊ ስርዓተ ምክልኻል ክገጥሙ ክግደዱ እዮም። እቲ ተፈጥሮኣዊ ምላሽ መብዛሕትኡ ግዜ ዝጅምር ማይክሮብስ ብኣለልይነት ተቐበልቲ ክለለዩ ከለዉ እዩ ፣ እዚኦም ኣብ ጉጅለታት ማይክሮባያል ዝተሓብኡ ባእታታት የለልዩ ወይ ኣብ ካልእ ኩነታት ዋህዮታት መጉዳእቲ፣ ዕንወት ወይ ጸቕጢ ናይ ኣላርም ምልክታት ምስ ዝልእኽ፣ መብዛሕትኦም (ግን ኩሎም ኣይኮኑን) ዝፍለጡ ብተመሳሳሊ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ዘለልዩ ተቐበልቲ። The innate immune system is nonspecific, ማለት ንኹሎም ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ብተመሳሳሊ መንገዲ ምላሽ ይህብ። እዚ ስርዓት እዚ ንነዊሕ እዋን ንረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ምክልኻል እውን ኣይፈጥርን እዩ። እቲ ተፈጥሮኣዊ ስርዓተ ምክልኻል ኣብ መብዛሕትኦም ህይወታውያን ቀንዲ ስርዓተ ምክልኻል ተቐባሊ እዩ።

ናይ ገጽ መከላኸሊታት

ሓያሎ መሰናኽላት ንህይወታውያን ካብ ረኽሲ ይከላኸሉ ፣ መካኒካዊ፣ ኬሚካላውን ስነ-ህይወታውን መሰናኽላት ሓዊስካ። እቲ ብሰም ዝተሸፈነ መብዛሕትኡ ቆጽሊ፡ እቲ ኤክሶስኬልቶን ጣንጡ ፡ ቅርፊትን ደጋዊ ሽፋንን እንቋቑሖ፡ ወይ ቆርበት ኣብነታት ናይ መካኒካዊ መከላኸሊታት ኮይኖም፡ ቀዳማይ መስመር መከላኸሊ ኣንጻር ረኽሲ ይጋጠሙ። ይኹን እምበር፡ ህይወታውያን ምሉእ ብምሉእ ካብ ከባቢኦም ክሽፈኑን ክግለሉን ስለዘይክእሉ፡ ንዝተቓልዐ ክፋላት ኣካላቶም (ከም ሳንቡእ ፡ መዓንጣን ትራክት ስጋን) ንምክልኻል ዝሰርሕ ካልእ ስርዓታት እውን ኣለዎም። ኣብ ሳንቡእ ፡ ሰዓልን ምሕንጣጥን ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታትን ካልኦት ቁጥዐታትን ካብ ስርዓተ ምስትንፋስ የወግድ። ንብዓትን ምፍሳስ ሽንቲን እውን ንረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ዝደፍኡ ኣገባባት ክኾኑ እንከለዉ፡ ብትቦታት ስርዓተ ምስትንፋስን ምሕቃቕ መግቢን ዝፍኖ ምውቃጥ ድማ ንደቀቕቲ ፍጥረታት "መጻወድያ" ንምእታውን ንኸይኣትዉ ንምክልኻልን ይሕግዝ።

እቲ ኬሚካላዊ መከላኸሊ ካብ ረኽሲ እውን ይከላኸል። ቆርበትን ስርዓተ ምስትንፋስን ከም β ፔፕታይድ ዝኣመሰሉ ጸረ - ባክተርያ ንጥረ ነገራት ይፍንዉ ። ኣብ ምራቕ ፣ ንብዓትን ጸባ ጡብን ከም ላይሶዛይምን ፎስፎላይፐዝ ኤ2 ን ዝኣመሰሉ ኢንዛይማት ’ ውን ጸረ - ባክተርያ እዮም። ምውቃጥ ርሕሚ እውን ምስ ወርሓዊ ጽግያት ኬሚካላዊ መከላኸሊ እዩ, ምኽንያቱ እቲ ቁሩብ ኣሲዳዊ ምውቃጥ ንደቀቕቲ ፍጥረታት ንምድራት ይሕግዝ። እዚ ከምዚ ኢሉ እንከሎ ፡ ዘርኢ ወዲ ተባዕታይ ንረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ንምቕታል ዲፈሲንን ዚንጎን ዝሓዘ እዩ። ኣብ ከብዲ ፡ ኣሲድ ከስዐን ፕሮቲዝን ከም ሓያል ኬሚካላዊ መንደቕ ኮይኖም ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ንኸይኣትዉ ይሕግዙ።

ኣብ ስጋዊ ርክብን መዓንጣን ፡ ኮመንሳል ባክተርያ ምስ ረኽሲ ዘስዕቡ ባክተርያ ንመግቢን መጽለልን ብምውድዳር፡ ኣብ ገለ ኣጋጣሚታት ድማ ኣብ ከባብያዊ ኩነታቶም ብዝፍጠር ለውጢ፡ ከም ፒኤች ወይ ነጻ ሓጺን ውጽኢት ናይቲ ሲምብዮቲክ (ወይ commensal ) ኣብ መንጎ እዞም ፕሮባዮቲክስን ስርዓተ ምክልኻልን ዘሎ ርክብ፡ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት እኹል ብዝሒ ናብ ሕማም (ብሰንኪ ሓያል ውድድር) ክጽገሙ እዮም። ይኹን እምበር መብዛሕትኦም ጸረ-ነፍሳት ንፋንጋስ ከይጸለዉ ንባክተርያ ብፍሉይ ስለዘይዓለሙ ፡ ብኣፍ ዝውሰዱ ጸረ-ነፍሳት ካብ መጠን ንላዕሊ ዕብየት ፋንጋስ ከስዕቡን ከም ካንዲዳ ርሕሚ ( ብሰንኪ ፋንጋስ ርሕሚ) ዝኣመሰሉ ኩነታት ከስዕቡ ይኽእሉ። ምውሳኽ ፕሮባዮቲክ ማይክሮኦርጋኒዝም፣ ከም ጽሩይ ዓይነታት ናይቲ ፕሮባዮቲክ ላክቶባሲለስ ልሙድ ኣብ ዘይፓስተራይዝድ ጣፍ ዝርከብ፣ ኣብ መንጎ ማይክሮባያላዊ ህዝቢ ኣብ ረኽሲ መዓንጣ ኣብ ህጻናት ጥዑይ ሚዛን ንምምላስ ከም ዝሕግዝ መርትዖታት ኣሎ ከምኡ’ውን ኣብ ባክተርያዊ መዓንጣ ምርምር ዘተባብዕ መባእታዊ መረዳእታታት እዮም ። ሕማም መዓንጣ ፣ ረኽሲ ሻምብቆ ሽንቲን ድሕሪ መጥባሕቲ ዝፍጠር ረኽስን .

ምቅፃል

ነድሪ ሓደ ካብቶም ናይ መጀመርታ ምላሽ ስርዓተ ምክልኻል ንረኽሲ እዩ። ልሙዳት ምልክታት ነድሪ ምቕያሕ፡ ሕበጥ፡ ሙቐትን ቃንዛን ኮይኖም፡ እዚ ድማ ናብቲ ቲሹ ብዝውስኽ ዋሕዚ ደም ዝመጽእ እዩ። ነድሪ ብኢኮሳኖይድ ምልክት ዝህቡ ሞለኪዩላትን ንኣሽቱ ሳይቶኪን ፕሮቲናትን ዝግለጽ ኮይኑ፡ ብዝተጎድኡ ወይ ዝተለኽፉ ዋህዮታት ዝፍኖ እዩ። ኢኮሳኖይድስ ንነድሪ ዝፈጥሩ ሰዓልን ምግፋሕ ሰራውር ደምን ዘስዕቡ ፕሮስታግላንዲን ከምኡ’ውን ንገለ ጻዕዳ ዋህዮታት ደም ዝስሕቡ ሉኮትሪነስ ( leukocytes ) የጠቓልሉ። ልሙዳት ሳይቶካይናት ፡ ኢንተርሉኪን ፡ ኣብ መንጎ ጻዕዳ ዋህዮታት ደም ንዝግበር ርክብ ሓላፍነት ዝስከሙ፤ ኬሞካይን ንኬሞታክሲስ የደንፍዑ ; ከምኡ’ውን ኢንተርፈሮን ጸረ-ቫይረስ ጽልዋታት ኣለዎ፣ ከም ምጥፋእ ምትእኽኻብ ፕሮቲን ኣብ ተቐበልቲ ዋህዮታት። ረቛሒታት ዕብየትን ሳይቶቶክሲክ ረቛሒታትን እውን ክለቐቑ ይኽእሉ እዮም። እዞም ሳይቶካይንን ካልኦት ኬሚካላትን ንዋህዮታት ምክልኻል ሕማም ናብቲ ረኽሲ ዝተለኽፈሉ ቦታ ንምንቅስቓስ ይሕግዙን ከምኡ’ውን እቶም ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ምስተወገዱ ዝተበላሸዉ ቲሹታት ምሕዋይ የስፋሕፍሑን።

ስርዓት መመላእታ

እቲ መመላእታ ስርዓት ከም ባዮኬሚካላዊ "ካስኬድ" ክውሰድ ይከኣል፡ እዚ ድማ ንገጽ ባዕዳውያን ዋህዮታት የጥቅዕ። እዚ ስርዓት ልዕሊ 20 ዝተፈላለዩ ፕሮቲናት ዝሓቖፈ ኮይኑ "መመላእታ" ዝብል ስም ዝመጸ ድማ ካብቲ ብጸረ-ኣካላት ንዝፍጠር ምጥፋእ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት "ናይ ምምልላእ" ዓቕሙ ዝመጸ እዩ። መመላእታ እቲ ቀንዲ ሑሞራል (ኣብ ደም ዝዘውር) ባእታ ናይቲ ተፈጥሮኣዊ ምላሽ ምክልኻል ሕማም እዩ። እቲ ስርዓተ መመላእታ ኣብ ብዙሓት ዓይነታት እንስሳታት ይርከብ፣ መጥበውቲ ዘይኮኑ ዓይነታት ከም ተኽልታት ፣ ዓሳታትን ገለ ዓንዲ ሕቖ ዘይብሎም እንስሳታትን ይርከብዎም።

ኣብ ደቂ ሰባት፡ እቲ መመላእታ ምላሽ፡ መመላእታ ምስቶም ብፍሉይ ምስ ባዕዳውያን ንኣሽቱ ፍጥረታት ዝራኸቡ ጸረ-ኣካላት ብምትእስሳር ወይ ድማ ኣብ ገጽ እቲ ረኽሲ ምስ ዝርከቡ ጭራታት ካርቦሃይድሬት መመላእታ ብምትእስሳር እዩ ዝጅምር። እዚ ናይ ምልላይ ምልክት ቅልጡፍ ናይ ቅትለት ምላሽ የበግስ። እቲ ቅልጡፍ ምላሽ ደረጃ ውጽኢት ናይቲ ብሰንኪ ምጅማር ተኸታታሊ ምብትታን መስርዕ መመላእታ ፕሮቲናት ዝፍጠር ምልክት ምዕባይ እዩ፣ እዚ ድማ ብፕሮቲየዝ እውን ይፍለጥ። እቲ ቀዳማይ መመላእታ ምስቲ ባክተርያ ምስ ተተሓሓዘ፡ ንጥፈታቱ ፕሮቲዝ ይንቀሳቐስ፡ እዚ ድማ ብግዲኡ ንፕሮቲየዝ ናይቶም ስዒቦም ዝመጹ መመላእታታት የነቓቕሖ፡ ወዘተ። እዚ ድማ ነቲ ናይ መጀመርታ ምልክት ብዝተቖጻጸረ ኣወንታዊ ግብረ መልሲ ዘዕብዮ ካስኬድ ይፈጥር። እዚ መስርሕ እዚ ኣብ መወዳእታ ንዋህዮታት ምክልኻል ሕማም ዝስሕብ ሰንሰለታት ፔፕታይድ ይፈጥር፣ ምትሕልላፍ ሰራውር ደም ይውስኽን ንረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ኦፕሶናይዝ ብምግባርን ንጥፍኣት ምልክት ይገብሩ። እቲ መመላእታ ካስኬድ ንባዕዳውያን ዋህዮታት ’ ውን ንሽፋን ፕላዝማኦም ብምዝራግ ብቐጥታ ክቐትሎም ይኽእል ’ ዩ።

ዋህዮ መከላኸሊ

ሉኮሳይት (ጻዕዳ ዋህዮታት ደም) ከም ነጻ ሓደ ዋህዮ ዘለዎም ህይወታውያን ኮይኖም ዝሰርሑ ኮይኖም ውጽኢታውያን ሓገዝቲ ናይቲ ተፈጥሮኣዊ ስርዓተ ምክልኻል እዮም። ተፈጥሮኣዊ ሉኮሳይት ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት ( ማክሮፋጅ ፣ ኒውትሮፊልን ፖሊዴንድሪቲክ ዋህዮታትን ሓዊሱ)፣ ተፈጥሮኣዊ ሊምፎሳይት ፣ ማስት ዋህዮታት ፣ ኢዮሲኖፊልስ ፣ ባሶፊልስን ተፈጥሮኣዊ ቀተልቲ ዋህዮታትን የጠቓልል። እዞም ዋህዮታት እዚኦም ንዓበይቲ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ኣብ ርክብ ብምጥቃዕ፡ ወይ ድማ ብፋጎሳይቶሲስን ድሕሪኡ ንኣሽቱ ፍጥረታት ብምቕታልን ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ኣለልዮም የወግዱ። ተፈጥሮኣዊ ዋህዮታት ኣብ ምምዕባል ኣካላት ሊምፎይድን ምንቅስቓስ ናይቲ ተዓጻጻፊ ስርዓተ ምክልኻልን እውን ኣገደስቲ መንጎኛታት እዮም ።

ፋጎሳይቶሲስ ኣገዳሲ መዳይ ናይ ዋህዮኣዊ ተፈጥሮኣዊ ሕማም ምክልኻል ኮይኑ ብፋጎሳይት ዝበሃሉ ዋህዮታት ዝፍጸም ’ ዩ። እዞም ዋህዮታት እዚኦም ፋጎሳይታይዝ ወይ ብቐሊል መንገዲ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ወይ ንጥረ ነገራት "ክውሕጡ" እዮም። ዋህዮታት ፋጎሳይቲክ ንቡር ኮይኑ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት እናደለዩ ኣብ ኣካላት ይቆጻጸሩ፣ እንተኾነ ግን ብሳይቶካይን ናብ ፍሉይ ቦታታት ክጽውዑ ይኽእሉ . ሓደ ረኽሲ ብፋጎሳይቲክ ዋህዮ "ምስተዋሓጠ" ኣብ ፋጎሶም ዝበሃል ውሽጣዊ ዋህዮኣዊ ቬሲክል ይዕጾ፣ ድሕሪኡ ምስ ካልእ ላይሶዞም ዝበሃል ቬሲክል ተሓዋዊሱ ፋጎላይሶዞም ይፈጥር። ድሕሪኡ እቲ ረኽሲ ብተግባር ናይ ምሕቃቕ መግቢ ኢንዛይማት ወይ ድሕሪ ምፍንጃር ምስትንፋስ ጎዳእቲ ነጻ ራዲካላት ናብ ፋጎላይሶዞም ይጠፍእ ። ፋጎሳይቶሲስ ከም መሳርሒ ምእካብ መኣዛታት ("ምብላዕ") ኮይኑ ዝማዕበለ ኮይኑ፡ እዚ ተራ እዚ ግን ኣብ ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት ተሰፊሑ ከም መከላኸሊ መካኒዝም ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ይውሕጥ። ፋጎሳይቶሲስ ነቲ ዝጸንሐ መልክዕ ምክልኻል ተቐባሊ ክውክል ይኽእል እዩ፣ ከመይሲ ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት ኣብ ክልቲኦም ዓንዲ ሕቖ ዘለዎምን ዘይዓንዲ ሕቖ ዘለዎምን ተረኺቦም እዮም .

ኒውትሮፊላትን ማክሮፋጅን ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት ኮይኖም ኣብ መላእ ኣካላትና እናተጓዕዙ ንወረርቲ ረኽሲ ዘስዕቡ ባእታታት ይሃድኑ። ኒውትሮፊል ኣብ ደም ልሙድ ኮይኑ እቲ ዝበዝሐ መልክዕ ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት ኮይኑ፡ ንቡር ካብ 50% ክሳብ 60% ካብ ጠቕላላ ጻዕዳ ዋህዮታት ደም ኣብቲ ዝዘውር ፈሳሲ ይሕዝ። ኣብ እዋን ሕዱር ምዕራፍ ነድሪ, ብፍላይ ብሰንኪ ረኽሲ ባክተርያ ፡ ኒውትሮፊላት ብኬሞታክሲስ ብዝበሃል መስርሕ ናብቲ ነድሪ ዝፍጸመሉ ቦታ ክስደዱ እዮም፡ መብዛሕትኡ ግዜ ድማ ኣብቲ "ትርኢት" ረኽሲ ዝበጽሑ ቀዳሞት ዋህዮታት እዮም። ማክሮፋጅስ ኣብ ቲሹታት ዝነብሩን ዝተፈላለዩ ንጥረ ነገራት ዘፍርዩን ኮይኖም ኢንዛይማት, መመላእታን ሳይቶካይንን ሓዊሱ ከም "መጽረዪ ጎሓፍ" ኮይኖም ዘይሰርሑ ዋህዮታትን ካልኦት ቁርጽራጽ ዋህዮታትን ንምእላይ ክሰርሕ ይኽእል እዩ። እቲ ተዓጻጻፊ ስርዓተ ምክልኻል ሕማም።

ደንድሪቲክ ዋህዮታት (ወይ ደንድሪቲክ ዋህዮታት ፣ ደንድሪቲክ ዋህዮታት ) መብዛሕትኡ ግዜ ንደጋዊ ከባቢ ዝቃልዑ ፋጎሳይቲክ ዋህዮታት እዮም፤ ስለዚ ብቐንዱ ኣብ ቆርበት ፡ ኣፍንጫ ፡ ሳንቡእ ፡ ከብድን መዓንጣን ይርከቡ ። እዞም ዋህዮታት እዚኦም ምስ ፖሊዴንድሮሳይት ነርቭታት ብዘለዎም ተመሳሳልነት እዮም ተሰይሞም፣ ምኽንያቱ ክልቲኦም ብዙሓት "ስፓይክስ" ኣለዎም፣ ኣብዚ ዘለዉ ፖሊዴንድራይት ግን ብርግጽ ምስ ስርዓተ ነርቭ ምትእስሳር የብሎምን። ፖሊዴንድሪቲክ ዋህዮታት ኣብ መንጎ ቲሹታት ኣካላትን ተፈጥሮኣውን ተዓጻጻፊ ስርዓተ ምክልኻል ሕማምን ከም መተሓላለፊ ኮይኖም የገልግሉ፣ ምኽንያቱ ንዋህዮታት ቲ ፣ ሓደ ካብቶም ቀንዲ ዓይነታት ዋህዮታት ናይቲ ዝተረኽበ ትርጉም ዘለዎም ኣንቲጀናት ኣለዎም።

ማስት ሴላት ወይ ሃይፐርትሮፊክ ዋህዮታት ኣብ መተሓላለፊ ቲሹን ምውኮዛን ይርከቡ ፣ ነቲ ናይ ነድሪ ምላሽ ድማ ይቆጻጸርዎ። መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ኣለርጂን ኣናፊላክሲስን ዝተኣሳሰሩ እዮም። ባሶፊልን ኢዮሲኖፊልን ምስ ኒውትሮፊል ዝተኣሳሰሩ እዮም። ኣብ ምክልኻል ጽግዕተኛታት ዝሳተፉ ኬሚካላዊ መንጐኛታት ይፍንዉን ኣብ ከም ኣዝማ ዝኣመሰለ ኣለርጂክ ተራ ይጻወቱን . ተፈጥሮኣዊ ቀተልቲ ዋህዮታት ንዋህዮታት ሕበጥ ወይ ብቫይረስ ዝተለኽፉ ዋህዮታት ዘጥቅዑን ዘጥፍኡን ጻዕዳ ዋህዮታት ደም እዮም።

ተፈጥሮኣዊ ቀተልቲ ዋህዮታት

ተፈጥሮኣዊ ቀተልቲ ዋህዮታት ፡ ኤን.ኬ ዋህዮታት እውን ተባሂሎም ዝጽውዑ፡ ኣብ ተፈጥሮኣዊ ስርዓተ ምክልኻል ሕማም ዝርከቡ ሊምፎሳይት እዮም። ዋህዮታት ኤን.ኬ ንወረርቲ ባክተርያ ብቐጥታ ኣይጥቅዑን እዮም። ኣብ ክንድኡስ፡ ዋህዮታት ኤን.ኬ.፡ ከም ዋህዮታት ሕበጥ ወይ ብቫይረስ ዝተለኽፉ ዋህዮታት ዝኣመሰሉ "ዝተበላሸዉ" ተቐበልቲ ዋህዮታት የጥፍኡ። ( missing self ). እዚ ቃል እዚ MHC I ( major histocompatibility complex ) ዝበሃሉ ኣዝዮም ውሑዳት ናይ ዋህዮ ገጽ ምልክታት (ተቐበልቲ) ዘለዎም ዋህዮታት ይገልጽ - እዚ ኩነታት እዚ እቲ ተቐባሊ ዋህዮ ብቫይረስ ምስተለኽፈ ክለዓል ይኽእል። እዚ ዋህዮ እዚ "ተፈጥሮኣዊ ቀታሊ" ተባሂሉ ዝጽዋዕ፡ "ርእሶም ዝቐትሉ" ዋህዮታት ንምቕታል ናይ መጀመርታ ምንቅስቓስ ስለዘየድልዮ እዩ። ንነዊሕ ዓመታት፡ ዋህዮታት ኤን.ኬ.፡ ንዋህዮታት ሕበጥን መንሽሮን ብኸመይ ከም ዘለልይዎም ንጹር ኣይነበረን። ሕጂ ኣብ ልዕሊ እዞም ዋህዮታት ዘሎ "መሸፈኒ" MHC ከም ዝቕየርን እቶም ዋህዮታት NK ብ"ነብስኻ ምጥፋእ" ኣፍልጦ ከም ዝንቀሳቐሱን ተፈሊጡ ኣሎ። ንቡር ዋህዮታት ኣካላት ብዘይተበላሸወ MHC ኣንቲጀን ስለ ዝገልጹ ብዋህዮታት ኤን.ኬ. እዞም MHC ኣንቲጀናት ብቀተልቲ ዋህዮታት ኢሙኖግሎቡሊን ተቐበልቲ ( KIR ) ይፍለጡ፣ እዚኦም ድማ ዋህዮታት NK ጥዑያት ዋህዮታት ከይቀትሉ ይዓግቱ።

ተወሳኺ ርአ

• ሕማም ምክልኻል
• ኢምዩኖሎጂ
• ፊዚዮሎጂ ወዲ ሰብ
• ክታበት